फ्लायओवर

कितीतरी महिने रेंगाळत राहिलेला तो फ्लायओवर. काहीतरी झालं आणि बंद पडलं काम. नुसता सांगाडा बांधून झालाय.

रस्त्यापासून पन्नासेक फूट उंचावर. त्याच्या सिमेंटच्या जाडजूड पिलर्सच्या जोडीला मांडवासारखे लोखंडी खांब आहेत फक्त. 

दोन उभ्या पिलर्सना जोडणारे आडवे दोन पिलर्स. मध्ये रस्ता नाहीचे, मोठ्या मोठ्या पिलर्सचे टप्पे आणि मध्ये सिमेंटच्या आडव्या पिलर्सच्या मोकळ्या चौकटी. 

अपूर्ण फ्लायओवरचा अजस्त्र सांगाडा....

.. रात्रीची वेळ... रस्त्यावरच्या दिव्यांचा पिवळा-भगवा रणरणता प्रकाश आहे... वर्दळ नाहीये अजिबात... सगळंच शांत.......

एका पिलरवर तो बसलाय.. जाडजूड मोठा पिलर, आजूबाजूला पसरलेला फ्लायओव्हरचा अवाढव्य सांगाडा  आणि त्याच्या एका टोकाला हा एकटा...

मधूनच हा दोन पिलर्सना जोडणाऱ्या आडव्या पिलरवरून इकडे-तिकडे फिरतोय. या पिलरवरून त्या पिलरवर. आणि परत दुसऱ्या पिलरच्या टोकाला येऊन बसतो.. 

पिलरपुढे तो मोठ्या खांबावर मारलेल्या खिळ्यासारखा वाटतोय- खुजा, पण पिलरसारखाच भाग झाल्यासारखा  ...

त्याच्या हातात एक जुनाट वही आहे, जीर्ण पानांच्या चिंध्या झालेली, लिहायला जागाच न उरलेली, लिहिलेलं पण अर्ध-अधिक पुसट झालंय आता.

एकदम लहान, टोक बोथट झालेली, संपत आलेली शिसपेन्सिल..

बसून काहीतरी खरडतो आहे तो. मधुनच स्वतःशीच बोलतोय....

"फ्लायओव्हर....... थांबलाय हा पण. याला पण धावायचं होतं. त्रेपन्न फुटांवरून उडी घेत होता साला...चौपदरी झाला असता पूर्ण झाला असता तर..

यावेळी पण भन्नाट वेगात गाड्या गेल्या असत्या याच्या अंगावरून. या प्रकाशात स्वताला मिरवत बसला असता ..

पण...आता नुसता हाडाचा सांगाडा होऊन बसलाय हा, एकटा .. 

तसा एकटा नाही - अजून एक हाडाचा सांगाडा याच्या वर फेऱ्या मारतोय कि आता... 

पण केवळ कोणीतरी बरोबर 'दिसतंय' याला 'सोबत' नाही म्हणता येणार. असे 'दिसायला' कितीतरी लोकं होते कि आपल्यापण बरोबर.  शेवटी किती जणांनी 'सोबत' केली? 

शेवटी आपल्याच हाडांनी स्वतःलाच आधार द्यायचा असतो. 

आता या सांगाड्याच्याच आड लपून राहतोय न मी ? एका सांगाड्याच्या आधाराने दुसरा...तसंही या दोन्ही सांगाड्यात काय फरक उरलाय आता? 

पण बरंय एका अर्थाने.. हा असा थांबून राहिलाय..नाहीतर मला कोणी जागा दिली असती ? अशी ? इतकी ?... 

लोकांपासून इतकी वर..तरीहि लोकांच्या नकळत त्यांना पाहत राहण्याइतकी त्यांच्या जवळहि.."

"दिवसभर झोपून राहून गुपचूप लोकांना पाहत राहायचं. नाहीतर या पिलरच्या कपारीत कोंडून घ्यायचं स्वतःला. 

खाली मानसं गोंधळ घालत असतात, भांडत असतात-कुरवाळत-कुस्करत असतात. कधी स्वार्थ जपून एकमेकांना मदत तर बऱ्याचदा एकमेकांवर जळत असतात. 

दुसऱ्यावर पाय देऊन, पाय ओढून-तोडून पुढे जायची धडपड करताना दिसतात सगळे. स्वतः चिखलात माखलेले असताना दुसऱ्यावरचे डाग मोजत असतात.

दुसऱ्यावर वार करायचा एकही मौका सोडत नाहीत. केविलवाणे, किडा-मुंगी सारखे लोळत-खुरडत-जगत असताना दिसतात ते मला.. 

दिवसा या खांबावरून मस्त न्याहाळता येतं त्यांना..इथून-वरून.."

"पण मग हि रात्र माझी आहे आणि हे स्थान माझं आहे-अढळ....

 नाही कोणी हिसकावून घेऊ शकणार....

कि हिसकावून घेतलं तरी आता काही वाटणार नाही ?

(ओरडून) घ्या...सगळं घ्या माझं.... कपडे घ्या, पैसे घ्या... शरीर ओरबाडा माझं, मांस घ्या...अब्रू घ्या माझी, माझा मान-माज सगळं-सगळं हिसकावून घ्या.. माझ्या इच्छा-आकांक्षा-स्वप्नं सगळंच ओरबडलत कि.... अजून काय हवंय?.

जे होतं ते सगळं घेतलंत... आता जे माझं नाहीचे ते पण घ्या...

पण..पण तरी नाहीच मिळणार तुम्हाला मी कधी.. 'मी'.. 'मी' जो आहे आता तो.... 

तुमच्यापासून पन्नास फुट उंचावर उभा. तुमच्या पेक्षा कितीतरी पट उंचच राहील मी...

कितीही ओरबाडलं-खेचलं मला तरी नाहीच उतरणार कधी खाली मी. तुमच्या पातळीला येणं नाही कधीच... 

फक्त तुमच्यासारख्या लोकांना किडामुंगीसारखं पाहत राहील... इथून-वरून"

"तसंही काही उरलंय का आता माझ्यात? शरीर? 

नाही दिसत मला काहीच आता...

सूर्योदय पाहताना रंग नाहीच दिसत आता. पिलरखाली लपायला जायची सूचना वाटते फक्त - सूचना नाहीच सक्ती.

सुर्यास्त अनिमिष डोळ्याने पाहायचो हे आठवून पण आता हसू येतं...

हाच सूर्य उद्या येणारे आणि असाच मावळणारे. कितेक कोटी वेळा हा असाच दिसलेला असणार, कितेक कोटी वेळा कितेक कोटी मानसं याच्याकडे बघत सुखावले असणार- हे सत्य जाणवत राहत - बोचत नाही, फक्त जाणवतं...

सूर्याला ते जितकं सवयीचं झालं असेल तितकंच कदाचित मला पण सवयीचं झालंय आता. 

घड्याळाकडे जितक्या कंटाळवाण्या नजरेने बघायचो तितक्याच, कदाचित त्याहून जास्ती कंटाळवाण्या नजरेने बघतो मी सूर्याकडे. 

त्यालापण माझी ही नजर सवयीची झालीये. केविलवाण्या नजरेने चुकवत राहतो तो माझी नजर..

बाकी लोकांच्या नजरेत celeb म्हणून वावरताना माझी अशी तुच्छ, विरक्त नजर खुपत असेल कदाचित त्याला...खुपोत.... 

काही फरक नाही पडत.. त्याला नाहीच. मला तर त्याहूनही नाही.

रंगीबेरंगी कपडे घालून लोकं खाली सर्कशीचे खेळ करत असतात, काही डोंबारी असतात, काही नुसते तारेवरच्या कसरतीला cheer-up करणारे, काही नुसते बघे, तर काही त्या सर्कशीपासून नजर चुकवीत बसून-झोपून असतात.

त्यांच्या कपड्यांचे रंग नाही दिसत. चेहऱ्यावर फासलेल्या रंगखालाचे त्यांचे खरे चेहरे दिसत राहतात नुसते. 

रंगांची वखवख नाही दिसत, सगळे gray दिसत राहतात. काही फिकट gray ,काही डार्क gray

आणि दिसतात ती कपड्याआतून व्यवहार करणारी शरीरं... 

उंचच उंच बिल्डींग मध्ये राहणारे खुजे लोक...वारुळातून भसाभसा बाहेर पडत असतात आणि खुरडत-खुरडत परत वारुळात जाऊन पोखरत राहतात स्वतःचीच घरं..."

"ऐकू येतं ? नाहीच. 

खालचा कोलाहल पण सवयीचा झालाय. कान बंद केले तरी आतला कल्लोळच ऐकू यायचा, त्यापेक्षा परवडतो हा.

पहाटेच चौकातल्या मंदिराचा घंटानाद सुरु झाला कि प्रार्थनेच्या ऐवजी लोकांची देव्हाऱ्यात फेकलेली अपेक्षांची-इच्छा -आकांक्षांची रडगाणी ऐकू येतात.

चौकातल्या कबुतरांच्या फडफडीमध्ये मला उलट त्यांच्या बंदिस्तपणाची तडफडच ऐकू येते. पंख असूनही आकाशच बंदिस्त असण्याची तडफड....

हि लोकं एकमेकांशी बोलतात? किंवा जे ऐकू जातं तेच त्यांना बोलायचं असतं? 

बोलतात त्यापेक्षा हजारपटीने जास्ती सांगायचं असतं त्यांना. पण नाही होत त्यांच्या कडून...

तोंडातून बाहेर पडणारे शब्द नाही ऐकू येत. आतल्या आत कोंडलेले, कधीच बाहेर न पडणारे शब्द घुसत राहतात माझ्या कानात. ती घुसमट ऐकू येते मला. नकोसं होतं  तेव्हा दिवसभर ते ऐकणं...त्यांच्या गाभाऱ्यातला आवाज माझ्या कानात घुमत राहतो दिवसभर.

म्हणून रात्रीची हि वेळ खरी माझी - 

काहीच ऐकू न येण्याही.. किंवा स्वतःचं ऐकायची- स्वतःला ऐकायची. 

तेही खूप आवडतं असं नाहीच...पण बोलावं लागतं स्वतःशी आणि ऐकावं पण लागतं स्वतःचं. 

नाही ऐकलं स्वतःचं- नाही बोललो स्वतःशी तर उडी मारावी लागेल मला खाली या लोकांच्यामध्ये...परत..

त्यांनी माझं ऐकावं यासाठी भिक मागत राहणं, त्यांच्या आवाजात माझा आवाज मिसळू देण्याची धडपड आणि तरीही स्वतःचा आवाज शाबूत राखण्याचा केविलवाणा प्रयत्न... 

त्यापेक्षा नकोच न हे ऐकणं-ऐकवणं इतरांना. स्वतःचीच शांतता ऐकत राहायचं....."

"वास ... कसा असतो गंध?

बधीर झालंय नाक. सतत सर्दी झाल्यासारखं किंवा त्याहूनहि वाईट..... कोरडीठक्क होऊन-होऊन आतली रंध्र सुकून गेलीत.

वास आणि त्याचा आजूबाजूला असणाऱ्या आठवणीपण  तशाच सुकून गेल्यात....

कानाच्या पाळीजवळचा शिकेकाईचा मंद वास, उदबत्तीचा जळकट-उग्र वास, बाळाचा दुधाळ वास, फिनैलचा/मुतारीचा नाकातले केस जाळून टाकणारा वास, रात्रभर कुस्करलेल्या फुलांचा दुपारी जाणवणारा वास, घरातल्या कोनाड्या-कपारीतला ओळखीचा वास..

गंध-सुगंध-वास-सुवास सगळे विसरून टाकलेत मी.

एकुनेक वासाची एकूण एक रंध्र आणि त्यांना चिकटलेल्या एकूण एक आठवणी-मानसं-स्थळ - सगळी बधीर करून टाकलीयेत मी. 

नाक नाहीचे... नुसता एक मोठा अवयव आहे. तोंडावर वाढलेला-वयोमानानुसार वाढत जाणारा-बिनकामाचा. बाकीच्या बिनकामाच्या शरीरासारखा.  फक्त इतकंच .. "

"जाणवतं काही ? नाहीच ...

पाऊस नाहीच मुरत आता आतवर. भिजभीज भिजलो तरी कोरडाच राहतो, एकाही सरीचा ओला ओरखडा पण नाही उठत कुठेच..

थंडी शहारे नाही आणत कि तोंडातून वाफा हि नाही काढत. हाडं पण कुडकुडत नाहीत- नुसती एकमेकांना पकडून-सावरून कशीबशी उभी असतात...

उन्हाने त्वचा काळी पडून पडून करपून गेलीये कधीच. हाडाला गच्च चिकटून राहिलेली असते नुसती.. खालच्या मांसाची उब्ब किंवा आधार तर कधीच गेलाय. 

सुरकुतलेली-चुणीदार दिसते नुसती. सोसल्याच्या हजार चुण्या जपत-दाखवत... अंगावर सैलसर पांघरलेल्या जुनाट वस्त्रासारखी सारखी...जीर्ण-शीर्ण.. 

कोट्यावधी गोष्टींना स्पर्श करून शिसारी आलीये आता स्पर्शाची पण.. 

गरमशार-गारकच्च-ओले-कोरडे-घामट-उगाच.... हजारो स्पर्श, त्याचे लाखो अर्थ आणि त्यांच्या अगणित आठवणी......

नको वाटतं आता कशालाही स्पर्श करायला. हि पेन्सिल राहते कशीबशी हातात.... अगदी स्वतःच स्पर्श पण नकोसा झालाय..."

"भुकेने वखवखलेली जीभ नुसती वळवळत राहते मोकळ्या बोळक्यात...दातांच्या संद्या-कपारीत सतत काहीतरी शोधत असते...दातांची चव तेव्हडी लक्षात आहे तिच्या आता.."

"पंचेद्रियाचा इतकी वर्ष जपलेला माज ...सगळा कधीच उतरलाय... कदाचित सगळ्या शरीराचाच माज उतरून पण वर्षं झाली..

नसलेल्या बुद्धीचा माज पण उतरला हळूहळू...  अविवेकी लोकांच्यामध्ये राहून जपलेला विवेक पण पायदळी तुडवला गेलाय...त्यांच्या जगात मीच वेळोवेळी वेडा ठरविला गेलोय.

मनातल्या भाव-भावना कधी काळी होत्या कि नव्हत्या अशी शंका यावी इतकं रिक्त झालंय मन.. 

आतपर्यंत काही पोचतच नाही.. निबर झालाय सगळं, कोडग्या कातडीचं...   

नुसता एक भव्य रिकामेपणा उरलाय मनात...या फ्लायओव्हरच्या सांगाड्यापेक्षाही भव्य.."

"पण मग सगळं जाऊनही 'मी' अजून उरलोय इथे.. 

हा 'मी' कोण आहे मग ? शरीर नाही... बुद्धी नाही.. मन नाही....

मग आता जे उरलंय ते काय आहे.. 

जे निरासक्त आहे.. अविकारी, विरक्त आहे...स्वतंत्र आहे..मुक्त आहे...

या क्षुद्रजीवांच्या खूप वरून उडतोय मी आकाशात ... 

खरच फ्लायिंग ओवर ... फ्लायओवर"